De kracht van verandering begint met gezond realisme

“Begraaf zo snel mogelijk de Diepe Wapper, want niet alleen is dat mobiliteitstechnisch een miskleun, ook financieel is dit niet realistisch.”

Wie googelt, leest dat dit woord een verplicht nieuw ‘label’ (mooi Nederlands!) is voor beslissingen van de Vlaamse overheid met concrete, goedgekeurde maatregelen. Maar wat als de overheid en de meest gezaghebbende politici twijfelen of de genomen beslissing ooit uitgevoerd wordt ?

Zo liet Bart De Wever op de vooravond van de verkiezingen zijn scepticisme over de Oosterweelverbinding zelf optekenen in De Standaard (‘onbetaalbaar’, behoudens A102 en misschien iets met Liefkenshoektunnel komt er voor de rest ‘vrees ik’: ‘niets’) .

In de Tijd verklaarde hij dat indien het MER geen duidelijk scenario naar voren schuift: ‘we ons (zullen) concentreren op de minst gecontesteerde delen’, en verwees hierbij ook naar de A102, de ondertunnelde rechtstreekse verbinding tussen tussen Ekeren en Wommelgem. ‘Beslist’ is dus een rekbaar politiek. Al meer dan 12 jaar is de Vlaamse overheid aan zet om een oplossing te bieden voor de mobiliteit in en rond Antwerpen.

Wat liep er mis en wat is de weg naar de “afrit oplossingen” ?

1. Mobiliteitsexpertise moet voorrang krijgen. Het oorspronkelijke lastenboek lijkt wel geschreven om een bouwtechnisch hoogstandje te realiseren met randvoorwaarden die voor alle gegadigden: tunnelbouwers, baggeraars, bruggenbouwers en specialisten in complexe ‘kunstwerken’ zoals verkeerswisselaars.

2. De plannen zijn erg “pre-financiële crisis” en niet aangepast aan de huidige financiële mogelijkheden. Cosmetica is gebruikt om de overheidsbegroting mooi te laten ogen (debudgettering van overheidsinvesteringen) wat geleid heeft tot de creatie van parallelle structuren die de Vlaamse Regering gijzelaar heeft gemaakt van haar creatief financieel beleid.

Zowel de BAM (opdrachtgever van de ‘Oosterweelverbinding’ als de NV Liefkenshoek (eigenaar van de Liefkenshoektunnel, tijdelijk in fiscale leasing gegeven aan Amerikaanse investeerders) hebben een logische beslissing bemoeilijkt door allerlei financiële constructies.

3. Belangrijke infrastructuurwerken moeten op een breed maatschappelijk en politiek draagvlak kunnen rekenen. Het referendum heeft hier een richting gegeven. Een overkapping van de Ring, en meer nog het wegleiden van verkeer van de kleine Ring naar ondertunnelde “bretellen” kan Antwerpen leefbaarder, ruimer en mobieler maken met een goedkopere kostprijs. Dat is een wervend project, en geen egotripperij.

4. In het digitale tijdperk heeft de overheid haar informatie- en studiemonopolie verloren. Beschikbaarheid van krachtige hulpmiddelen (van Google Earth tot Powerpoint) in combinatie met openbaarheid van bestuursdocumenten maken niet alleen toetsing van overheidsbeslissingen mogelijk maar laten tevens toe alternatieven geloofwaardig en grondig op tafel te leggen.

Het referendum over de Oosterweelverbinding van september 2009 is geen ‘ongelukkige’ – maar democratisch onvermijdbare – beslissing van het toenmalige Antwerpse stadsbestuur.

“The wisdom of crowds” heeft ingezien dat dit een verkeerd geconcipieerde en financieel volledig uit de hand gelopen mega-investering betrof. Daarom heeft een groep van ondernemers en academici zich begin 2010 verenigd onder de noemer ‘Forum Mobiliteit Regio Antwerpen 2020’ met als doelstelling op basis van onbevangen studiewerk een doorbraak voor nieuwe oplossingen aan te reiken.

Op basis van het studiewerk van Manu Claeys en Peter Verhaeghe en in overleg met zowel Ademloos als talrijke gemeentebesturen uit de regio, werd de omleiding van het internationaal transitverkeer in een grotere ring ten noorden van Antwerpen bepleit en uitgewerkt.

De Vlaamse Regering heeft de uitgestoken hand (toen) nog niet willen aannemen, en reageerde tot nu toe in de oude politieke stijl. De administratie werd ertoe aangezet in zeven haasten op basis van onvolledige informatie de voorstellen van de kaart te vegen. Ook al heeft de Vlaamse regering ietwat later een essentieel onderdeel van het Meccanotracé (de A102 ) in haar eigen ondertussen omgedoopt ‘Masterplan 2020’ opgenomen : weliswaar met behoud van de sluiting van de kleine Ring volgens het BAM-tracé : maar iedereen ziet in één oogopslag dat beiden niet op elkaar aansluiten.

Nu de politieke machtsverhoudingen in Vlaanderen zowel op Vlaams als op Antwerps niveau gelijk lopen, is er een unieke kans om tabula rasa te maken. De N-VA levert in de Vlaamse Regering de Minister van Begroting en Ruimtelijke Ordening. In het Antwerpse stadsbestuur is er niet alleen de burgemeester, maar ook de schepenen verantwoordelijk voor mobiliteit en ruimtelijke ordening. De politieke meerderheden in de Antwerpse randgemeenten volgen dezelfde politieke lijn. De beslissing vertragen tot na de ‘moeder van alle verkiezingen’ anno 2014 is geen toekomstvisie.

Begraaf zo snel mogelijk de Diepe Wapper, want niet alleen is dat mobiliteitstechnisch een miskleun (met een verkeerde aansluiting ter hoogte van het Sportpaleis) ook financieel is dit niet realistisch.

Ontmantel zo snel mogelijk de BAM, zoals reeds meer dan twee jaren ‘beslist’ door de Vlaamse regering en probeer niet van de NV Liefkenshoektunnel een nieuwe BAM te maken.

De gevolgen kunnen zijn dat de studie- en beheerskosten uit het verleden retroactief moeten worden opgenomen in de begroting van de Vlaamse overheid. Dit betekent eveneens dat de ware kostprijs van de oplossing voor de Antwerpse mobiliteit vanaf nu transparant aan de oppervlakte komt, en juist meegenomen wordt in een budgettaire toekomstprojectie van de Vlaamse gemeenschap.

Dit zal toelaten terug te vallen op de voorspelling van Bart De Wever daags voor de verkiezingen en ‘quick wins’ te realiseren: zorg ervoor dat het havenverkeer vanuit Ekeren direct naar Wommelgem kan zonder over de Ring te rijden (A102) en faciliteer het gebruik van de Liefkenshoektunnel. Vervolledig dit door het afschaffen van tol (discriminatie) op één scheldeovergang zorg voor het doelgericht weghalen van het Nederlandse transitverkeer van de stedelijke ring door intelligentie verkeersturing.

Christian Leysen & Geert Noels

Beiden zijn lid van het het Forum Mobiliteit Regio Antwerpen 2020